Κριτικές για το Σώμα στη βιτρίνα "αλιευμένες" από το F/B -Έφη Φρυδά, Νιόβη Λύρη γράφουν για το βιβλίο

“Για κάποιους υπάρχει ένα καρφί στο παρελθόν, όπου η μοίρα τους έχει σκαλώσει”.

Αργυρώ Μαντόγλου

Το Σώμα στη βιτρίνα της Αργυρώς Μαντόγλου είναι ένα βιβλίο στοχαστικό, καλογραμμένο σε μια γλώσσα που ρέει. Διαβάζεται σε ένα πρώτο επίπεδο, σαν μια αφήγηση γεμάτη μυστήριο, σαν ένα θρίλερ το οποίο, παρά την περίτεχνη δομή του, είναι γραμμένο με τόση μαστοριά, έμπνευση και γνώση που ο αναγνώστης ποτέ δεν χάνει το αφηγηματικό νήμα αλλά ούτε το ενδιαφέρον του.
Μπορεί όμως κανείς να το διαβάσει και σαν μια αλληγορία. Μέσα από την αφήγηση η συγγραφέας βάζει τον αναγνώστη να σκεφτεί τη μοίρα του ανθρώπου, το ρόλο της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει – όπως ήταν τότε, όπως είναι τώρα… όπως θα είναι πάντα άραγε; Μέσα από τη ζωντανή αφήγηση περνούν θέματα τα οποία απασχολούν έντονα την εποχή μας: οι μετανάστες, το εμπόριο (διαβάζουμε με έκπληξη πώς το εμπόριο της τουλίπας δημιούργησε κραχ στην αγορά της Ολλανδίας την εποχή του Ρέμπραντ), η θέση της γυναίκας σε μια κοινωνία σε κρίση, η ελεγχόμενη πορνεία σε μια πολιτισμένη κοινωνία όπου όλα – και η πορνεία φυσικά – είναι ωραία και τακτικά.
Είναι γραμμένο σε δύο χρόνους – κάτι που ήταν σίγουρα το μεγάλο στοίχημα και το οποίο η συγγραφέας κερδίζει – που απέχουν αιώνες μεταξύ τους, στο 1664 και στο 2014. Οι βασικοί χαρακτήρες είναι τέσσερις. Η πλοκή εκτυλίσσεται γύρω από ένα πίνακα του Ρέμπραντ με μοντέλο μια μικρή Δανέζα, την Έλσε. Η τραγική μοίρα της μετανάστριας κάποιας άλλης εποχής, μιας κοπέλας που τόλμησε να ονειρευτεί μια καλύτερη ζωή, που έμαθε και έπαθε ό,τι παθαίνουν οι φτωχοί και απροστάτευτοι αυτού του κόσμου που έχουν τη γενναιότητα να ελπίσουν. Γύρω της, μέσα από αυτήν κάποιοι άλλοι χαρακτήρες της δικής μας εποχής, ξεχνούν και θυμούνται το παρελθόν, ερευνούν, πασχίζουν σε μια πορεία που κάποια στιγμή τέμνεται με αυτή της Έλσε.
Δεν χωράει αμφιβολία ότι η συγγραφέας, εκτός από την αφηγηματική της δεινότητα, είναι και μια επίμονη και προσεκτική ερευνήτρια που δεν φείδεται χρόνου και κόπου.
Το σώμα στη βιτρίνα είναι ένα βιβλίο που πρέπει να διαβάσετε. Που αξίζει να διακριθεί.

Ο πίνακας του Rembrandt, Susanna and the Elders, 1647, έχει μοντέλο τη μικρή Έλσε που πρωταγωνιστεί στο Σώμα στη βιτρίνα.

Έφη Φρυδά, μεταφράστρια

Και η κριτική της συγγραφέως Νιόβης Λύρη

Θαυμάσιο μυθιστόρημα , όπου τα πλούσια συναισθήματα και οι ιδέες χωνεύονται σε μια ενδιαφέρουσα, ρέουσα πλοκή με εναλλαγές στις εποχές, οι εικόνες και οι σκηνές είναι γεμάτες σύμβολα ή περιέχουν το υπαρξιακά σημαντικό, δεμένες πάντα με το θέμα και την ψυχική θερμοκρασία της στιγμής και του ήρωα, και, κάτι όχι συνηθισμένο, οι ήχοι επίσης είναι ζωντανοί και φορτωμένοι με σύνθετους συνειρμούς. (Το επαναλαμβανόμενο, σαν σχόλιο-μοτίβο, κρώξιμο των γλάρων, θυμίζει Πουλιά του Χίτσκοκ σε ωκεάνια εκδοχή, ενώ κάπου στο βάθος ακούγεται η φωνή του Τομ Γουέιτς). Για κανέναν το Άμστερνταμ δεν θα είναι το ίδιο μετά την ανάγνωση του «Σώμα στη Βιτρίνα», ούτε ο Ρέμπραντ, ούτε το λιμάνι στη συμβολή του με τον ποταμό, ούτε η Κόκκινη Συνοικία κι όλες οι κόκκινες συνοικίες του κόσμου. Η ανθρώπινη μοίρα, μαζί με τις επιλογές και τις συνέπειες του χαρακτήρα μας, θα έλεγα (σε μια σχολική τάξη ίσως) ότι είναι το θέμα του, αλλά μου ακούγεται λίγο δασκαλίστικο.. Το θέμα του είναι η ζωή και τα όνειρά μας, σε κάθε εποχή, μέσα στη διαρκή απειλή για τη συντριβή της και τη συντριβή τους.
Αποφεύγω να παρουσιάζω την υπόθεση ενός βιβλίου, to story, γιατί φοβάμαι τα αθέλητα spoiler. Μπορώ να πω μόνο ότι παρακολουθούμε τρείς σύγχρονους Έλληνες, δυο γυναίκες κι έναν άντρα, στο Άμστερνταμ του σήμερα, να συνδέονται σταδιακά μεταξύ τους κι όλοι μαζί με την Έλσε Κρίστενς, μια νεαρή Δανέζα που έζησε (πράγματι) στην πόλη τον 17ο αιώνα, την εποχή του Ρέμπραντ. Η τριτοπρόσωπη αφήγηση είναι χαλαρή point of view του εκάστοτε ήρωα, “μπαίνει στα παπούτσια του», που λέμε, αφήνοντας όμως περιθώριο για μια πιο αποστασιοποιημένη ματιά και χαρίζοντας ως τελική αίσθηση μια ενότητα ύφους και θεώρησης του κόσμου. Ωραίο και το τέλος, ένα ευχάριστο fade out (μετά από έντονη κορύφωση και σκληρές στιγμές) προς μια κατάληξη ανοιχτή και αισιόδοξη.
Αν είχα την ευτυχία να το έχω γράψει εγώ, θα ήμουν περήφανη για όλο βεβαίως, κυρίως όμως επειδή ανέστησα και πέρασα στην αθανασία μια ανθρώπινη ζωή που έζησε 3, 5 αιώνες πριν: η Έλσε Κρίστενς, η μικρή Δανέζα που αποκτά χάρη στην Αργυρώ Μαντόγλου ζωή, όνειρα και χρώμα, δεν το ξέρει αλλά είναι πολύ τυχερή, πιο τυχερή από τότε που την απαθανάτισε ο Ρέμπραντ σε ένα σκίτσο του.
Από εμπορική άποψη το μυθιστόρημα προσφέρεται, με την στρωτή του γλώσσα, για μετάφραση σε πολλές γλώσσες, ενώ θα ήταν ιδανικό και ως βάση σεναρίου για ταινία ή για μίνι σειρά. Προς το παρόν να πούμε ότι το βιβλίο υπάρχει και σε ηλεκτρονική μορφή. Εγώ το κατέβασα από το iBook, αλλά υπάρχει και σε άλλες εφαρμογές.
Enjoy the reading!